ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್: ನಿಯಮಗಳು, ಕಾನೂನು ಪರಿಣಾಮಗಳು ಮತ್ತು ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆಯ ಕ್ರಮಗಳು

ಚೆಕ್ ಮೂಲಕ ಪಾವತಿ ಮಾಡುವುದು ಆರ್ಥಿಕ ವಹಿವಾಟಿನಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಮತ್ತು ಅನುಕೂಲಕರವಾದ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. ಆದರೆ, ಈ ಸರಳವಾದ ವಿಧಾನವು ಕೆಲವು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾದ ಕಾನೂನು ನಿಯಮಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದೆ. ಈ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸದಿದ್ದರೆ, ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆಗುವ ಸಾಧ್ಯತೆ ಇದ್ದು, ಇದರಿಂದ ದಂಡ, ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ, ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಹಾನಿಯಂತಹ ಗಂಭೀರ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಉಂಟಾಗಬಹುದು. ಈ ಲೇಖನವು ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನು, ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುವ ವಿಧಾನ, ಮತ್ತು ತಡೆಗಟ್ಟುವ ಕ್ರಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ವಿವರವಾದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಇದೇ ರೀತಿಯ ಎಲ್ಲಾ ಮಾಹಿತಿಗೆ ನಮ್ಮ ಟೆಲಿಗ್ರಾಂ ಚಾನೆಲ್ ಗೆ ಈ ಕೂಡಲೇ ಜಾಯಿನ್ ಆಗಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಎಂದರೇನು?

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಎಂದರೆ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಒಂದು ಚೆಕ್‌ನ ಪಾವತಿಯನ್ನು ಸಾಕಷ್ಟು ಹಣದ ಕೊರತೆ, ಸಹಿಯ ಅಸಮಂಜಸತೆ, ದಿನಾಂಕದ ತಪ್ಪು, ಅಥವಾ ಇತರ ತಾಂತ್ರಿಕ ಕಾರಣಗಳಿಂದ ತಿರಸ್ಕರಿಸುವ ಸ್ಥಿತಿಯಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಕಾನೂನಿನ ಭಾಷೆಯಲ್ಲಿ “ಗೌರವಾನ್ವಿತ ಚೆಕ್” (Dishonoured Cheque) ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ, ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಒಂದು ಅಪರಾಧವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು *ನೆಗೋಶಿಯಬಲ್ ಇನ್‌ಸ್ಟ್ರುಮೆಂಟ್ಸ್ ಆಕ್ಟ್, 1881*ರ ಸೆಕ್ಷನ್ 138ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಒಳಪಡುತ್ತದೆ.

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್‌ಗೆ ಕಾನೂನು ಪರಿಣಾಮಗಳು:

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆದರೆ, ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮಗಳು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತಿವೆ:

1. ದಂಡ: ಚೆಕ್‌ನ ಮೊತ್ತಕ್ಕಿಂತ ಎರಡು ಪಟ್ಟು ದಂಡವನ್ನು ವಿಧಿಸಬಹುದು. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 1 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಯ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆದರೆ, 2 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಗಳವರೆಗೆ ದಂಡ ವಿಧಿಸಬಹುದು.

2. ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ : ಸೆಕ್ಷನ್ 138ರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆರೋಪಿಗೆ ಗರಿಷ್ಠ 2 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಜೈಲು ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಬಹುದು.

3. ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಸ್ಕೋರ್‌ಗೆ ಧಕ್ಕೆ: ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆಗುವುದರಿಂದ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಸ್ಕೋರ್‌ಗೆ ಋಣಾತ್ಮಕ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರಬಹುದು, ಇದರಿಂದ ಭವಿಷ್ಯದ ಸಾಲ ಅಥವಾ ಕ್ರೆಡಿಟ್ ಕಾರ್ಡ್ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟವಾಗಬಹುದು.

4. ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆ ಸ್ಥಗಿತ: ಮೂರು ಬಾರಿ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆದರೆ, ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಯನ್ನು ತಾತ್ಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಬಹುದು.

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್‌ಗೆ ಕಾರಣಗಳು:

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆಗಲು ಹಲವು ಕಾರಣಗಳಿವೆ:

– ಅಪರ್ಯಾಪ್ತ ಹಣ : ಖಾತೆಯಲ್ಲಿ ಚೆಕ್‌ನ ಮೊತ್ತಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಇಲ್ಲದಿರುವುದು.

– ಸಹಿಯ ತಪ್ಪು: ಚೆಕ್‌ನ ಸಹಿಯು ಬ್ಯಾಂಕ್ ದಾಖಲೆಗಳಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗದಿರುವುದು.

– ತಾಂತ್ರಿಕ ತಪ್ಪುಗಳು: ದಿನಾಂಕದ ತಪ್ಪು, ಮೊತ್ತವನ್ನು ಪದಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅಂಕಿಗಳಲ್ಲಿ ಸರಿಯಾಗಿ ಬರೆಯದಿರುವುದು, ಅಥವಾ ಚೆಕ್‌ನಲ್ಲಿ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳಿರುವುದು.

– ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಯ ಸಮಸ್ಯೆ: ಖಾತೆಯನ್ನು ಮುಚ್ಚಲಾಗಿರುವುದು, ಫ್ರೀಜ್ ಮಾಡಲಾಗಿರುವುದು, ಅಥವಾ ಇತರ ಕಾನೂನು ಸಮಸ್ಯೆಗಳಿರುವುದು.

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆಗದಂತೆ ತಪ್ಪಿಸಲು 5 ಪ್ರಮುಖ ಸಲಹೆಗಳು:

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆಗದಂತೆ ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಕೆಲವು ಸರಳ ಆದರೆ ಪರಿಣಾಮಕಾರಿ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬಹುದು:

1. ಬ್ಯಾಂಕ್ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಪರಿಶೀಲನೆ: ಚೆಕ್ ನೀಡುವ ಮೊದಲು, ಖಾತೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಷ್ಟು ಹಣವಿದೆಯೇ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಿ. ಒಂದು ವೇಳೆ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್ ಕಡಿಮೆಯಿದ್ದರೆ, ಓವರ್‌ಡ್ರಾಫ್ಟ್ ಸೌಲಭ್ಯ ಅಥವಾ ತಾತ್ಕಾಲಿಕ ಸಾಲದ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ.

2. ಸರಿಯಾದ ಸಹಿ: ಚೆಕ್‌ನ ಸಹಿಯು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಗಿರುವ ಸಹಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗಿರಬೇಕು. ಸಹಿಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಬದಲಾವಣೆ ಇದ್ದರೆ, ಮೊದಲು ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗೆ ತಿಳಿಸಿ.

3. ವಿವರಗಳ ತುಂಬುವಿಕೆ: ಚೆಕ್‌ನಲ್ಲಿ ದಿನಾಂಕ, ಮೊತ್ತ (ಅಂಕಿಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪದಗಳಲ್ಲಿ), ಮತ್ತು ಪಾವತಿದಾರರ ಹೆಸರನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಬರೆಯಿರಿ. ಮೊತ್ತವನ್ನು ಬರೆದ ನಂತರ ‘/-’ ಚಿಹ್ನೆಯನ್ನು ಸೇರಿಸಿ, ಇದರಿಂದ ವಂಚನೆಯ ಸಾಧ್ಯತೆ ಕಡಿಮೆಯಾಗುತ್ತದೆ.

4. ಚೆಕ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ: ಚೆಕ್‌ನಲ್ಲಿ ‘ಪಾವತಿದಾರ’ (Payee) ಅಥವಾ ‘ಬೇರರ್’ (Bearer) ಎಂದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿ. ಇದು ಚೆಕ್‌ನ ದುರ್ಬಳಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ.

5. ಗುಣಮಟ್ಟದ ಶಾಯಿಯ ಬಳಕೆ : ಚೆಕ್‌ನ್ನ ಅಳಿಯಲಾಗದ ಶಾಶ್ವತ ಶಾಯಿಯಿಂದ ಬರೆಯಿರಿ. ಇದು ಚೆಕ್‌ನ ವಿವರಗಳನ್ನು ಬದಲಾಯಿಸುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

ಕಾನೂನು ಕ್ರಮದಿಂದ ರಕ್ಷಣೆ ಪಡೆಯುವುದು ಹೇಗೆ?

ಒಂದು ವೇಳೆ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆದರೆ, ಕಾನೂನು ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಒಳಗಾಗದಂತೆ ಕೆಲವು ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು:

– ತಕ್ಷಣದ ಪಾವತಿ: ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆಗಿದ್ದರೆ, 15 ದಿನಗಳ ಒಳಗೆ ಪಾವತಿದಾರರಿಗೆ ಹಣವನ್ನು ಪಾವತಿಸಿ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಿಂದ ‘ಚೆಕ್ ರಿಟರ್ನ್ ಮೆಮೊ’ ಪಡೆದು, ಕಾನೂನು ನೋಟಿಸ್‌ಗೆ ಒಳಗಾಗುವ ಮೊದಲು ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಬಗೆಹರಿಸಿ.

– ಕಾನೂನು ಸಲಹೆ: ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನು ನೋಟಿಸ್ ಬಂದರೆ, ವಕೀಲರನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ ಮತ್ತು ಸೂಕ್ತ ಕಾನೂನು ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ತಯಾರಾಗಿ.

– ಡಿಜಿಟಲ್ ದಾಖಲಾತಿ: ಚೆಕ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಹಿವಾಟುಗಳ ದಾಖಲೆಗಳನ್ನು (ಒಪ್ಪಂದ, ರಸೀದಿಗಳು) ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಡಿ. ಇವು ಕಾನೂನು ವಿಚಾರಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕವಾಗಬಹುದು.

ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳ ಸ್ಥಿತಿ:

ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಗಣನೀಯ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿವೆ. 2024ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ, ದೇಶಾದ್ಯಂತ 43 ಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳು ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಾಕಿ ಇವೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ರಾಜಸ್ಥಾನ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಗುಜರಾತ್, ಮತ್ತು ದೆಹಲಿಯಂತಹ ರಾಜ್ಯಗಳು ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿವೆ. ಈ ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಲೇವಾರಿಯಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬಕ್ಕೆ ಕಾರಣಗಳು ಸೇರಿವೆ: ಆಗಾಗ್ಗೆ ವಿಚಾರಣೆಯನ್ನು ಮುಂದೂಡುವುದು, ಪ್ರಕರಣಗಳ ಕಣ್ಗಾವಲಿನ ಕೊರತೆ, ಮತ್ತು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ವಿಚಾರಣೆಗೆ ನಿಗದಿತ ವೇಳಾಪಟ್ಟಿಯಿಲ್ಲದಿರುವುದು.

ತಡೆಗಟ್ಟುವಿಕೆಗೆ ಹೊಸ ಕಾಯ್ದೆಗಳು:

2025ರ ಏಪ್ರಿಲ್ 1ರಿಂದ, ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹೊಸ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರಲಾಗಿದೆ. ಈ ನಿಯಮಗಳು ಡಿಜಿಟಲ್ ಸಾಕ್ಷ್ಯ ಸಂಗ್ರಹಣೆ ಮತ್ತು ಆನ್‌ಲೈನ್ ದೂರು ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಿವೆ. ಇದರಿಂದ ಪ್ರಕರಣಗಳ ವಿಲೇವಾರಿಯನ್ನು ವೇಗಗೊಳಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಸರ್ಕಾರ ಹೊಂದಿದೆ. ಜೊತೆಗೆ, ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ನ್ಯಾಯಾಲಯಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಪೈಲಟ್ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದು ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಪ್ರಕರಣಗಳನ್ನು ಶೀಘ್ರವಾಗಿ ಇತ್ಯರ್ಥಗೊಳಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗಿದೆ.

ಕೊನೆಯದಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಚೆಕ್ ಮೂಲಕ ವಹಿವಾಟು ನಡೆಸುವುದು ಅನುಕೂಲಕರವಾದರೂ, ಅದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಕಾನೂನು ನಿಯಮಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗೃತರಾಗಿರುವುದು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಒಂದು ಸಣ್ಣ ತಾಂತ್ರಿಕ ತಪ್ಪಿನಿಂದ ಆಗಬಹುದು, ಆದರೆ ಅದರ ಪರಿಣಾಮಗಳು ಗಂಭೀರವಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಸರಿಯಾದ ಎಚ್ಚರಿಕೆ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಖಾತೆಯ ಬ್ಯಾಲೆನ್ಸ್‌ನ ಜೊತೆಗೆ ಚೆಕ್‌ನ ವಿವರಗಳನ್ನು ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಂದ ಭರ್ತಿ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಈ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬಹುದು. ಒಂದು ವೇಳೆ ಚೆಕ್ ಬೌನ್ಸ್ ಆದರೆ, ತಕ್ಷಣದ ಕ್ರಮಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ಕಾನೂನು ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ತಪ್ಪಿಸಬಹುದು.

ಆರ್ಥಿಕ ವಹಿವಾಟುಗಳಲ್ಲಿ ಜವಾಬ್ದಾರಿಯುತವಾಗಿರುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಕಾನೂನಿನ ಚೌಕಟ್ಟಿನೊಳಗೆ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವುದು ನಿಮ್ಮ ಹಣಕಾಸಿನ ಸುರಕ್ಷತೆಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಪ್ರತಿದಿನ ಇದೇ ರೀತಿಯ ಉಪಯುಕ್ತ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ನ್ಯೂಸ್ ಅಲರ್ಟ್ ಪಡೆಯಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ ? WhatsApp Channel ನೀಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ವಾಟ್ಸಾಪ್ ಚಾನೆಲ್ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳಿ

ಈ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಓದಿ

ದಯವಿಟ್ಟು ಗಮನಿಸಿ: ನೀಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಪಬ್ಲಿಕ್ ತನ್ನ ಓದುಗರಿಗೆ ನಿಖರವಾದ ಮತ್ತು ಅಧಿಕೃತ ಮಾಹಿತಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ನಾವು ಯಾವುದೇ ಅನಧಿಕೃತ ಮತ್ತು ಸುಳ್ಳು ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಬಿತ್ತರಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

"ನೀಡ್ಸ್ ಆಫ್ ಪಬ್ಲಿಕ್" ನಿಮಗೆ ಆಪ್ತವೇ.? ನಿಖರ ಸುದ್ದಿಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗ ಮಾಹಿತಿ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಉಚಿತವಾಗಿ ತಲುಪುತ್ತಿರಬೇಕೇ.? ನಮಗೆ ಬೆಂಬಲಿಸಲು ಇಲ್ಲಿ ಕ್ಲಿಕ್ ಮಾಡಿ